Hiện nay, du lịch trải nghiệm ẩm thực đang là xu hướng của thế giới. Thông qua việc thưởng thức các món ăn, tìm hiểu cách chế biến và nghe những câu chuyện dân gian về những món ăn, du khách có thêm những trải nghiệm về văn hóa của điểm đến. Văn hóa ẩm thực ở mỗi vùng miền đều có những khác biệt và luôn gắn với văn hóa truyền thống của điểm đến đó. Chính vì thế, ở những khu vực nông thôn, những khu vực có di sản văn hóa và có thế mạnh về du lịch cộng đồng là những nơi có thế mạnh để phát triển du lịch trải nghiệm ẩm thực.
Gia Lai có ưu thế về nét văn hóa đặc trưng của 2 dân tộc Bahnar và Jrai, chiếm tỷ lệ khá cao dân số của tỉnh, là những chủ nhân đóng góp vào di sản thế giới “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên”. Dựa trên cơ sở này, Tiến sĩ Nguyễn Bảo Thoa, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển ngành nghề nông thôn Việt Nam (VIRI), thực hiện đề tài khoa học cấp tỉnh “Tìm hiểu các giá trị văn hóa ẩm thực đặc trưng trong việc phát triển du lịch ở tỉnh Gia Lai” đã đề xuất mô hình tại Làng Mơ Hra (xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai) về “Trải nghiệm ẩm thực gắn với du lịch cộng đồng”. Mô hình này tuân thủ nguyên tắc về khai thác du lịch dựa trên tính “nguyên gốc” của văn hóa bản địa, hạn chế tối đa những tác động của thương mại hóa khi người dân tham gia dịch vụ du lịch.
Theo báo cáo của xã Kông Lơng Khơng, làng Mơ Hra hiện nay có 117 hộ với 468 nhân khẩu, chủ yếu là người Bahnar, chỉ có 5 hộ người Kinh. Làng hiện có khoảng 27 bộ chiêng, người Bahnar đánh chiêng vào các dịp tổ chức lễ ăn trâu, lễ mừng lúa mới, lễ đóng cửa kho lúa và các nghi lễ gia đình như lễ cưới, lễ tang, lễ bỏ mả… Mặc dù với thời gian hỗ trợ không nhiều của Viện Nghiên cứu và Phát triển ngành nghề nông thôn Việt Nam nhưng làng Mơ Hra đã bắt đầu biết làm du lịch. Làng đã thành lập Ban quản lý du lịch cộng đồng và các nhóm gồm: Nhóm ẩm thực, nhóm mây tre đan, nhóm thổ cẩm, nhóm tiếp khách, nhóm văn nghệ. Đặc biệt, nhóm ẩm thực gồm 7 thành viên trong đó ông Đinh Dũng là tổ trưởng, bà Đinh Thị Văn là tổ phó. Các thành viên trong nhóm sẽ chia nhau nhiệm vụ khi có khách đặt ăn, người thì đi hái rau rừng, bắt ốc, bắt cá, làm bánh, nấu ăn…
Sau khi dịch bệnh được kiểm soát, từ tháng 6/2022 đến nay, làng đón được 03 đoàn khách với khoảng 180 khách. Du khách đến với làng Mơ Hra sẽ được trải nghiệm không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên ngay chính cái nôi của nó, ở đó đội cồng chiêng gồm 35 người và đặc biệt có đội cồng chiêng nữ và đội cồng chiêng nhí. Về với làng Mơ Hra để tận hưởng cuộc sống yên bình của miền quê, tách biệt sự xô bồ của đô thị; được tiếp xúc gặp gỡ những con người chân chất, mộc mạc, được nghe già làng kể chuyện, xem họ dệt vải, đan lát và đặc biệt thưởng thức những món ăn do chính tay người đồng bào nấu, họ đi hái rau rừng, bắt cá, bắt ốc về chế biến những món ăn đậm chất địa phương. Với một thực đơn khá phong phú không chỉ là cơm lam, gà nướng quen thuộc mà còn có: Gà giã muối é, cá suối sa lửa, tép đùm, canh ốc đá với ngọn ting ting, bánh khoai mì… và nhiều món ăn dân giã theo từng mùa ở đây.
Chị Đinh Thị Văn, tổ phó nhóm ẩm thực cho biết: Từ khi có sự hướng dẫn làm du lịch của Viện Nghiên cứu và Phát triển ngành nghề nông thôn Việt Nam, bà con đã nấu ăn ngon hơn, món ăn vừa phải không mặn như trước nữa, biết trang trí món ăn đẹp hơn. Ngoài các món truyền thống cơm lam, gà nướng, thịt heo nướng, chúng tôi còn nấu nhiều món khác như: cá suối nướng, ốc xào lá mì, tép đùm lá chuối, canh ốc, đọt mây nướng, bánh khoai mì… và được khách khen ngon nên chúng tôi rất vui, mong sao có khách nhiều hơn để có thêm thu nhập.
Ông Nguyễn Tấn Thành, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh Gia Lai đã khảo sát điểm này và đánh giá cao về việc phát triển du lịch cộng đồng đảm bảo yếu tố phát triển bền vững, ông cho rằng: “Hoạt động du lịch cộng đồng của làng diễn ra mỗi khi có khách đến trải nghiệm theo một quy trình của người dân trong làng tham gia được huấn luyện tương đối bài bản. Khai thác trải nghiệm ẩm thực gắn với du lịch cộng đồng, là có cơ sở vững chắc, đúng đắn và khả thi nhằm tăng cường và hoàn thiện sản phẩm du lịch cộng đồng tại đây, tăng sức hấp dẫn thu hút khách du lịch; làm cơ sở nhân rộng ra cho các bản làng khác có điều kiện để ứng dụng, là việc hữu ích và cần thiết hiện nay để phát triển du lịch Gia Lai”.
Mặc dù, mô hình khai thác “Ẩm thực gắn với du lịch cộng đồng” mới bước đầu hình thành ở làng Mơ Hra trong điều kiện còn thiếu nhiều dịch vụ như: homestay và một số hoạt động trải nghiệm đồng án… nhưng sẽ là mô hình tiêu biểu để Gia Lai góp phần thực hiện Quyết định số 922/QĐ-TTg ngày 02/8/2022 của Thủ tướng Chinh phủ về việc phê duyệt Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 về “Phát triển sản phẩm du lịch nông thôn mang đặc trưng vùng, miền”.
Phan Ngọc Diệp
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Gia Lai
